Đột quỵ não hay còn gọi là Tai biến mạch máu não là chứng bệnh lâm sàng do những thay đổi của mạch máu não như bị tắc nghẽn, vỡ dẫn đến những biến đổi khác thường của vòng tuần hoàn não mà gây ra trở ngại cho chức năng của bộ não, hoặc những phần không được nuôi dưỡng sẽ bị hủy hoại và nhũn ra. Hiểu theo nghĩa rộng ra thì bệnh tai biến mạch máu não bao gồm dạng cấp và dạng mãn tính.
Theo thống kê của Tổ chức y tế thế giới (WHO) thì Đột quỵ não chiếm vị trí thứ 3 trong số các nguyên nhân gây tử vong ở người già.
Đột quỵ não là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu
Phân loại
Căn cứ theo phương pháp trị liệu, bệnh Đột quỵ não có thể phân thành 3 dạng chính: chảy máu não, thiếu máu não và rối loạn mạch máu não.
- Chảy máu não (xuất huyết não): Là hiện tượng não chảy máu, hiện tượng chảy máu não này làm phá hủy bộ não và màng não dẫn đến chảy máu màng não liên tục.
- Nhồi máu não: Là tình trạng do mạch máu não bị nghẽn/ tắc mạch bởi cục máu đông, làm cho máu không lưu thông gây ra tình trạng thiếu mãu não .
- Rối loạn mạch máu não: Lúc phát bệnh, xuất hiện chảy máu và có tắc nghẽn mạch máu não. Có thể chảy máu sau khi tắc nghẽn hoặc ngược lại.
Nguyên nhân
Những nhân tố nguy hiểm là chỉ những tác động phụ liên quan rõ rệt hoặc tiềm ẩn phát sinh bệnh đột quỵ não. Theo xét nghiệm lâm sàng thì có rất nhiều nhân tố nguy hiểm gây nên bệnh đột quỵ não, Nguyên nhân của bệnh đột quỵ não là chỉ các nhân tố chính phát sinh bệnh, bao gồm:
- Tinh thần bị tổn thương như: khủng hoảng, phẫn nộ, sợ hãi, tinh thần bị kích động mạch, stress...
- Khí hậu thay đổi đột ngột.
- Ăn uống quá độ: nghiện rượu, ăn uống quá mức.
- Đột ngột dùng sức quá mạnh như: nín thở dùng lực, làm việc quá sức...
- Uống thuốc không đúng cách
- Những tổn hại đến động mạch: Bao gồm tất các các nhân tố gây biến đổi động mạch não.
- Xơ vữa động mạch: Tắc mạch máu não, xơ cứng động mạch.
- Biến đổi mạch máu trong não.
- Các nhân tố: cao huyết áp, huyết áp thấp, bệnh đái đường, béo phì, hút thuốc lá, uống thuốc tránh thai, thiếu máu não trong thời gian ngắn, công việc thường phải ngồi một chỗ.
Dấu hiệu, triệu chứng
- Đau đầu: Nguyên nhân có thể do áp lực trong sọ não tăng lên như khi cãi nhau, xem thi đấu bóng đá...hoặc do màng não bị kích thích dẫn đến tình trạng đầu "đau như búa bổ" đồng thời kèm theo triệu chứng tê cứng cổ hoặc do mạch máu giãn nở hoặc co thắt cũng đẫn đến đau đầu kịch liệt.
- Đột ngột liệt chân tay hoặc toàn thân: Hiện tượng thường thấy, điển hình đó là người bệnh đột ngột bị ngã, khi được phát hiện thì một nửa người đã không thể cử động được hoặc liệt nửa chi trên hoặc chi dưới, thậm chí liệt toàn thân.
- Méo mồm: Triệu chứng này thường gặp ở bệnh nhân tắc nghẽn cầu não, còn gọi là liệt thần kinh, gây trở ngại cho cảm giác của các bộ phận còn lại. Méo mồm nhưng không ảnh hưởng đến mắt và các vùng trán.
- Chóng mặt: Người bệnh có cảm giác xoay tròn hoặc mọi thứ xung quanh xoay tròn. Nếu chảy máu tiểu não thì thường kèm thêm hiện tượng nôn mửa và đau đầu kịch liệt.
- Giọng nói: Đột nhiên líu lưỡi, nói không rõ ràng, ho sặc sụa.
- Đột nhiên mắt bị giảm thị lực: Mắt chỉ nhìn thấy bên này mà không nhìn thấy bên kia.
Nếu thấy xuất hiện các biểu hiện nghiêm trọng trên thì cần đưa bệnh nhân tới bệnh viện để tiến hành cấp cứu.
Nếu người bệnh sau khi phát bệnh lập tức bị hôn mê thì thường là chảy máu não, hoặc tắc nghẽn mạch máu não trên diện rộng, tỷ lệ tử vong là rất cao.
Sau khi phát bệnh có hiện tượng sốt cao, con ngươi nhỏ lại như cái kim, tứ chi tê cứng thì những chuyển biến sau đó sẽ rất xấu.
Nếu người bệnh thở hổn hển, tim đập mạnh thì cần nhanh chóng hô hấp nhân tạo.
Sơ cứu người bị đột quỵ não
Bệnh đột quỵ não nếu không được cấp cứu kịp thời thì sau 3 tiếng bệnh sẽ biến đổi nghiêm trọng, rất khó lường. Còn sau 6 tiếng thì tế bào não thiếu máu sẽ chết. Vì vậy sau khi phát hiện các dấu hiệu trên cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đến bệnh viện được trang bị thiết bị đầy đủ để kịp thời cứu chữa. Thời gian lúc này là vàng, cần đưa bệnh nhân đến viện ngay lập tức.
Cách sơ cứu người bị đội quỵ não chỉ với 5 bước đơn giản
Hỏi bệnh nhân xem còn tỉnh táo hay không để nắm được tình trạng bệnh. Nếu bệnh nhân còn tỉnh cần để bệnh nhân nằm yên tĩnh chờ xe cấp cứu đến. Nếu người bệnh hôn mê, thở chậm, thở nhanh hoặc ngừng thở...thì cần hô hấp nhân tạo để cung cấp oxy cho tim và não. Nếu để thiếu oxy quá 3 phút sẽ dẫn đến chết não.
Cần cho người bệnh nằm trong tư thế thoải mái, nới lỏng quần áo, lưu ý không cố di chuyển phần đầu và cổ, khi đưa người bệnh lên xe cần nhẹ nhàng tránh làm trấn thương phần đầu và cổ.
Không cho bệnh nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì vì rất dễ gây ghẹn do người bệnh lúc này không thể nuốt được.
Giữ đầu mát và thân ấm, chườm nhẹ đá lạnh vùng đầu để giữ mát, giữ thân ấm bằng cách đắp chăn hoặc mặc áo khoác.
Phương pháp trị liệu đột quỵ não hồi phục sức khỏe
Sau khoảng 2 - 3 tuần trị liệu, người bệnh đột quỵ não sẽ bắt đầu chuyển sang giai đoạn hồi phục sức khỏe. Lúc này phương châm trị liệu sẽ bao gồm 2 phương diện: Luyện tập hồi phục sức khỏe và dùng thuốc để điều trị.
+/ Luyện tập hồi phục sức khỏe: Cần thường xuyên xoa bóp cơ chân, cơ tay cho người bệnh, giúp đỡ bệnh nhân luyện tập các bài tập vận động phù hợp với thể trạng. Hướng dẫn bệnh nhân không ngừng nâng cao khả năng cảm giác, có thể sử dụng cách kích thích nóng lạnh như chườm nóng hoặc chườm lạnh. Ngoài ra áp dụng phương pháp châm cứu, xoa bóp để làm tăng sự trao đổi thần kinh, tăng hiệu quả cho quá trình luyện tập.
+/ Dùng thuốc: để điều trị với mục đích là chữa trị các nguyên nhân hoặc các nhân tố nguy hiểm gây bệnh, phòng trừ bệnh tái phát trở lại. Cần sử dụng thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sỹ, thăm khám bệnh định kỳ.
Lưu ý: Cần điều trị tâm lý trong thời kỳ phục hồi của người bệnh đột quỵ não. Lúc này người bệnh đặc biệt cần sự quan tâm, yêu thương chăm sóc, tránh để người bệnh suy nghĩ, cảm thấy lo lắng, phiền muộn. Người nhà nên động viên, cổ vũ tinh thần người bệnh, chăm sóc chế độ ăn uống, tạo cuộc sống lạnh mạnh, giúp người bệnh luyện tập hồi phục sức khỏe.
Bệnh đột quỵ não có tái phát trở lại không?
Câu trả lời là có. Có những bện nhân thậm chí tái phát trở lại 3 - 4 lần, chủ yếu là do không hạn chế các nhân tố nguy hiểm.
Vì vậy để hạn chế thấp nhất tình trạng bệnh tái phát thì bệnh nhân cần đi khám định kỳ để theo dõi tình trạng bệnh lý để từ đó điều chỉnh loại thuốc trị liệu sao cho lợp lý. Đặc biệt cần hạn chế tối đa các nhân tố nguy hại.
Bản tin y học với GS.BS Trần Văn Sáng về ĐỘT QUỴ NÃO
Theo GS.BS Trần Văn Sáng